Historia pisma, czyli sposobu utrwalania myśli i pojęć abstrakcyjnych za pomocą znaków, sięga początków kultury. Współczesne rodzaje pisma, z którymi każdy styka się codziennie, są owocem długiej ewolucji.

W czasach najdawniejszych porozumiewaniu się na odległość służyły początkowo znaki umowne - kolorowe sznurki, muszelki itp. Pierwocinami dzisiejszego pisma było pismo obrazkowe, oddające obraz samego przedmiotu. Było ono używane już w okresie młodszego paleolitu. Przekształciło się następnie w pismo wyrazowe, którego znaki odpowiadają całym wyrazom - przykładami tego rodzaju pisma jest pismo klinowe i pismo chińskie. Dalsza droga rozwoju pisma prowadzi przez pismo sylabowe, które z kolei osiągnąwszy wyższy poziom abstrakcji przekształciło się w system alfabetyczny, którym posługujemy się obecnie.

Etap przejściowy między pismem sylabowym a literowym stanowi pismo prasemickie, prototypem zaś wszystkich alfabetów literowych i bezpośrednim źródłem pisma jest alfabet fenicki. Około X - IX w. p.n.e. Grecy zasymilowali alfabet fenicki, dostosowując go do wymogów swojego języka. Ważnym etapem w dalszym rozwoju pisma jest rozszczepienie pisma greckiego na wschodnio- i zachodniogreckie.

Z grupy wschodniogreckiej wykształciła się m. in. słowiańska cyrylica i głagolica. Cyrylica, oparta na dużym alfabecie greckim, powstała ok. IX w. n.e. i używana była w krajach południowych i wschodniosłowiańskich. Następnie przeniknęła do Rosji w księgach religijnych. Zeświecczona odmiana cyrylicy, zatwierdzona przez Piotra I w 1710 r., zwana grażdanką, jest używana do dziś.

Rozwój pism zachodniogreckich datuje się na ok. VIII w. p.n.e., kiedy to Etruskowie przejęli pismo greckie, a następnie przekazali je Rzymianom. Rzymianie przekształcili alfabet grecki rozwijając własny alfabet o wysokim stopniu doskonałości. Twardym znakom greckim nadali kształty bardziej okrągłe, tworząc niedościgniony wzór pisma - kapitałę, używaną do napisów dedykacyjnych i nagrobkowych. Pismo kapitałowe stanowi pierwowzór dzisiejszego rodzaju liter zwanych antykwą i stało się klasycznym pismem narodów zachodnich. Dokładniejsze jego znaki można oglądać na łuku Tytusa i kolumnie Trajana w Rzymie.
Inne style pisma powstawały ze względu na posługiwanie się różnymi narzędziami i materiałami - tak na przykład powstało "capitalis-rustica", ryte stylusem na drewnianych tabliczkach pokrytych woskiem. Z konieczności upraszczało ono krój kapitały.

Litery minuskułowe, czyli alfabet "małych liter" utworzone zostały w szkole pisarskiej założonej przez Karola Wielkiego, czyli dopiero w VIII w. n.e. Tzw. karolińskie minuskuły stanowią prawzór nowszych liter podrzędnych.

W XIII w. pod wpływem stylu stosowanego w architekturze i sztukach pięknych ukształtował się rodzaj pisma zwany gotykiem. W XV w. powstaje pismo humanistyczne, czyli antykwa renesansowa - połączenie rzymskiej kapitały i karolińskiej minuskuły. W tym samym okresie powstaje też humanistyczna kursywa, czyli pismo ukośne. Do ukształtowania i rozpowszechnienia pisma w okresie średniowiecza przyczyniły się liczne skryptoria przyklasztorne, w których przepisywano księgi. Rękopisy te są swoistymi dziełami sztuki, gdyż oprócz treści niosą bogactwo formy - piękne kroje liter, układ tekstu na stronicach, zdobienie inicjałami i miniaturami.

Z chwilą wynalezienia druku ówczesne rękopisy stanowią wzór dla pierwszych ruchomych czcionek. Pierwodruki, czyli inkunabuły, naśladują księgi pisane ręcznie. Następnie rozwój pisma kroczy dwiema odrębnymi drogami - pismo odręczne oraz pismo czcionkowe, uzależnione od rozwoju techniki drukarskiej.

Opracowanie: Katarzyna Zakrzewska




.powrót do strony głównej.